Derk Smoes: meer dan brein achter bankroof
De Twentsche Courant Tubantia - Zijn naam zal wel voor altijd verbonden blijven aan die spectaculaire bankroof op 15 november 1944 op het filiaal van de Nederlandsche Bank in Almelo, maar de rol die Derk Smoes in de ondergrondse speelde was een veel omvangrijkere.
Al vroeg in de oorlog rolde de in 1915 op het Westeinde in Vriezenveen geboren (en met Siene Heerschap - een meisje van het Oosteinde - getrouwde) Smoes het verzet in. Zo hield hij zich bezig met het onderbrengen van onderduikers en voorzag hij huishoudens met onderduikers van extra voedsel. In 1980 zou zijn weduwe tegen een verslaggever van deze krant verklaren dat Derk Smoes als overtuigd sociaal democraat, die zich al voor de oorlog het lot aantrok van de armlastige en ongeletterde veenarbeiders, het verzetswerk in de eerste plaats zag als een vorm van hulpverlening.
Toen het verzet in de jaren ’42 en ’43 georganiseerde vormen aannam, werd Smoes leider van de Knokploeg (KP) Almelo. De KP’ers pleegden overvallen en kraken om onderduikers te voorzien van distributiebonnen en persoonsbewijzen. Nagenoeg alle acties van de Almelose KP liepen goed af, maar de genoemde bankroof op de Nederlandsche Bank werd Smoes en enkele maten fataal. Terwijl ook deze keer de actie zelf feilloos verliep, zo vertelde Herman Höften uit Almelo - destijds eveneens bij de overval betrokken - in november vorig jaar, bij gelegenheid van de herdenking van deze verzetsdaad, nog tegen deze krant.
De KP Almelo had lucht gekregen van het feit dat de Duitsers een enorm geldbedrag - naar later bleek ruim 46 miljoen gulden - naar de bank hadden overgebracht. Een bedrag dat het verzet goed kon gebruiken ter ondersteuning van de vanwege hun staking ondergedoken spoorwegmensen. Smoes, die als bediende op de bank had gewerkt, wist in het gebouw goed de weg en beraamde de overval samen met een twaalftal ‘maten’. Op 15 november 1944, direct na het sluitingsuur, werd de bank door de KP Almelo met succes overvallen. Het geld ging per vrachtauto naar Daarlerveen, waar het werd verstopt in een hooimijt. Pas twee weken later kwamen de Duitsers, bij toeval, Smoes en de zijnen op het spoor. Hij werd uiteindelijk verraden door een landwachter. De Duitsers pakten Smoes samen met enkele kameraden op. Het laatste bericht dat zijn vrouw van hem kreeg was een briefje dat hij februari 1945 - tijdens een tussenstop op het emplacement in Almelo - uit de trein gooide, die hem naar het vernietigingskamp Neuengamme bij Hamburg bracht. Daar overleed Smoes op of rond 14 maart 1945; dertig jaar oud. Hij liet een vrouw en drie kinderen achter.
Artikel uit De Twentsche Courant Tubantia van ??-04-2005.